Phân tích ngang dọc báo cáo kết quả kinh doanh

Trong lĩnh vực kế toán – tài chính, việc đọc hiểu báo cáo tài chính là kỹ năng cơ bản và thiết yếu. Trong đó, báo cáo kết quả kinh doanh là một trong ba báo cáo tài chính quan trọng phản ánh hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp trong kỳ. Tuy nhiên, để có cái nhìn sâu và toàn diện hơn, việc phân tích ngang dọc báo cáo kết quả kinh doanh chính là phương pháp giúp người sử dụng thông tin tài chính hiểu rõ hơn về cấu trúc chi phí, doanh thu và xu hướng biến động tài chính qua thời gian. Bài viết sau Kế Toán Song Anh sẽ hướng dẫn chi tiết cách phân tích ngang dọc báo cáo kết quả kinh doanh, từ đó hỗ trợ quá trình ra quyết định hiệu quả hơn.

Tổng quan về báo cáo kết quả kinh doanh

Trước khi đi sâu vào phân tích ngang dọc báo cáo kết quả kinh doanh, bạn cần hiểu rõ báo cáo này phản ánh những nội dung gì. Báo cáo kết quả kinh doanh (còn gọi là báo cáo lãi – lỗ) cho biết tình hình doanh thu, chi phí và lợi nhuận của doanh nghiệp trong một kỳ kế toán (tháng, quý hoặc năm).

Báo cáo này thường bao gồm các chỉ tiêu chính sau:

• Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ 
• Giá vốn hàng bán 
• Lợi nhuận gộp 
• Chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp 
• Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh 
• Thu nhập khác và chi phí khác 
• Lợi nhuận trước thuế và sau thuế 

Từ báo cáo này, nhà quản lý có thể đánh giá hiệu quả kinh doanh, khả năng sinh lời và những yếu tố ảnh hưởng đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp.

Xem thêm: Dịch vụ báo cáo thuế

Phân tích ngang là gì?

Phân tích ngang báo cáo kết quả kinh doanh là phương pháp so sánh số liệu cùng một chỉ tiêu tài chính ở các kỳ kế toán khác nhau, thường theo chiều thời gian (năm này so với năm trước, quý này so với quý trước…).

Mục tiêu của phân tích ngang là xác định:

• Mức tăng/giảm tuyệt đối của từng chỉ tiêu 
• Tỷ lệ tăng trưởng (%) 
• Xu hướng biến động qua các kỳ 

Ví dụ: Doanh thu năm 2023 là 100 tỷ, năm 2024 là 120 tỷ. Mức tăng là 20 tỷ, tương đương 20%. Việc phân tích ngang báo cáo kết quả kinh doanh như vậy giúp phát hiện xu hướng phát triển hoặc sa sút của doanh nghiệp, từ đó đưa ra giải pháp điều chỉnh phù hợp.

Phân tích dọc là gì?

Phân tích dọc báo cáo kết quả kinh doanh là phương pháp xác định tỷ trọng (%) của từng chỉ tiêu trong báo cáo so với một chỉ tiêu cơ sở, thường là doanh thu thuần. Phân tích dọc giúp làm rõ cơ cấu chi phí, cơ cấu lợi nhuận trong báo cáo tài chính tại một thời điểm nhất định.

Ví dụ: Nếu chi phí quản lý doanh nghiệp chiếm 10% doanh thu thuần, trong khi năm trước là 7%, điều này cho thấy chi phí đang tăng nhanh hơn doanh thu – một dấu hiệu cần theo dõi kỹ.

Tại sao cần phân tích ngang dọc báo cáo kết quả kinh doanh?

Việc phân tích ngang dọc báo cáo kết quả kinh doanh mang lại nhiều lợi ích thiết thực:

• Giúp nhà quản lý hiểu rõ cơ cấu và xu hướng chi phí, lợi nhuận 
• Phát hiện sớm các vấn đề tài chính tiềm ẩn 
• Hỗ trợ quá trình lập kế hoạch ngân sách, định giá doanh nghiệp 
• Là căn cứ để ra quyết định kinh doanh, đầu tư, tái cấu trúc hoặc cắt giảm chi phí 
• Giúp nhà đầu tư và cổ đông có cái nhìn thực tế về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp

Cách thực hiện phân tích ngang dọc báo cáo kết quả kinh doanh

Để thực hiện phân tích báo cáo kết quả kinh doanh, bạn cần chuẩn bị báo cáo tài chính của ít nhất 2 kỳ kế toán liên tiếp.

Phân tích ngang

Bước 1: Lập bảng so sánh các chỉ tiêu báo cáo kết quả kinh doanh giữa hai hoặc nhiều kỳ

Bước 2: Tính chênh lệch tuyệt đối (số kỳ sau trừ kỳ trước)

Bước 3: Tính chênh lệch tương đối (%) = (chênh lệch tuyệt đối / số liệu kỳ trước) × 100%

Bước 4: Đánh giá xu hướng và lý do thay đổi

Phân tích dọc

Bước 1: Chọn chỉ tiêu cơ sở là doanh thu thuần

Bước 2: Tính tỷ trọng từng chỉ tiêu = (chỉ tiêu cần phân tích / doanh thu thuần) × 100%

Bước 3: So sánh tỷ trọng giữa các kỳ

Bước 4: Nhận xét về xu hướng thay đổi cơ cấu chi phí, lợi nhuận

Lưu ý khi phân tích ngang dọc báo cáo kết quả kinh doanh

• Nên kết hợp cả hai phương pháp để có cái nhìn toàn diện hơn
• Luôn xem xét nguyên nhân thay đổi thay vì chỉ nhìn vào con số
• So sánh với doanh nghiệp cùng ngành để đánh giá hiệu suất tương đối
• Cập nhật chính xác báo cáo tài chính được kiểm toán hoặc soát xét để đảm bảo tính tin cậy

Xem thêm: Làm thế nào để xin giấy chứng nhận ngành nghề kinh doanh?

Kết luận

Phân tích ngang dọc báo cáo là công cụ hữu hiệu giúp nhà quản trị, kế toán, nhà đầu tư và bất kỳ ai quan tâm đến tài chính doanh nghiệp có thể đánh giá được tình hình hoạt động một cách chính xác và toàn diện. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt như hiện nay, không chỉ nhìn vào con số lợi nhuận là đủ – mà cần bóc tách sâu hơn vào cơ cấu chi phí, xu hướng doanh thu và hiệu quả hoạt động kinh doanh để đưa ra quyết định phù hợp.

Việc nắm vững kỹ năng phân tích ngang dọc báo cáo kết quả kinh doanh không chỉ là nền tảng để hiểu tài chính doanh nghiệp, mà còn là bước đi quan trọng trong việc hoạch định chiến lược, quản trị rủi ro và nâng cao hiệu suất hoạt động trong dài hạn.