Hướng dẫn xác định kết quả hoạt động kinh doanh

Trong lĩnh vực kế toán – tài chính, việc xác định kết quả hoạt động kinh doanh là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của doanh nghiệp. Đây là quá trình mà Kế Toán Song Anh muốn chia sẻ đến bạn, giúp đánh giá xem doanh nghiệp có đang kinh doanh có lãi hay không, từ đó đưa ra quyết định chiến lược phù hợp cho các kỳ kế tiếp. Đặc biệt, kết quả hoạt động kinh doanh còn là căn cứ để tính thuế thu nhập doanh nghiệp, phân phối lợi nhuận và phản ánh năng lực điều hành của ban lãnh đạo.

Khái niệm kết quả hoạt động kinh doanh

Trước khi đi vào chi tiết xác định kết quả hoạt động kinh doanh, chúng ta cần hiểu rõ khái niệm cốt lõi này là gì. Kết quả hoạt động kinh doanh chính là phần chênh lệch giữa doanh thu và chi phí trong kỳ kế toán, thể hiện dưới dạng lãi (lợi nhuận) hoặc lỗ (thua lỗ).

Kết quả này bao gồm toàn bộ các hoạt động chính và phụ của doanh nghiệp, cụ thể:

• Hoạt động sản xuất, kinh doanh chính (bán hàng, cung cấp dịch vụ)

• Hoạt động tài chính (lãi vay, đầu tư chứng khoán, lãi tiền gửi…)

• Hoạt động khác (thanh lý tài sản, bồi thường, thu nhập bất thường…)

Việc xác định kết quả hoạt động kinh doanh được thực hiện theo từng kỳ kế toán: tháng, quý hoặc năm, tùy vào quy định và nhu cầu quản lý.

Xem thêm: Dịch vụ làm báo cáo tài chính 

Mục đích của việc xác định kết quả hoạt động kinh doanh

Xác định kết quả hoạt động kinh doanh không chỉ phục vụ cho mục tiêu tính thuế mà còn giúp doanh nghiệp:

• Đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh: So sánh giữa kỳ này với kỳ trước hoặc với kế hoạch đã đề ra.

• Cung cấp thông tin cho nhà đầu tư và ngân hàng: Phục vụ quá trình kêu gọi vốn, vay vốn.

• Ra quyết định quản trị: Căn cứ vào mức lãi/lỗ để điều chỉnh chi phí, giá bán, chiến lược kinh doanh.

• Thực hiện nghĩa vụ tài chính với nhà nước: Là cơ sở tính thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp.

Chính vì vậy, việc nắm rõ quy trình xác định kết quả hoạt động kinh doanh là điều kiện tiên quyết để quản lý doanh nghiệp hiệu quả.

Công thức xác định kết quả hoạt động kinh doanh

Quy trình xác định kết quả hoạt động kinh doanh thường được thực hiện thông qua công thức sau:

Lợi nhuận trước thuế = Doanh thu thuần – Giá vốn hàng bán – Chi phí bán hàng – Chi phí quản lý doanh nghiệp + Thu nhập khác – Chi phí khác

Sau đó:

Lợi nhuận sau thuế = Lợi nhuận trước thuế – Thuế thu nhập doanh nghiệp

Mỗi yếu tố trong công thức trên đóng vai trò quan trọng:

• Doanh thu thuần: Là doanh thu bán hàng, cung cấp dịch vụ sau khi trừ các khoản giảm trừ như chiết khấu thương mại, hàng bán bị trả lại.

• Giá vốn hàng bán: Phản ánh chi phí trực tiếp để tạo ra sản phẩm hoặc dịch vụ đã bán trong kỳ.

• Chi phí bán hàng: Gồm chi phí vận chuyển, quảng cáo, hoa hồng, khấu hao, tiền lương nhân viên bán hàng.

• Chi phí quản lý doanh nghiệp: Bao gồm chi phí hành chính, tiền lương khối văn phòng, điện nước, chi phí văn phòng phẩm…

• Thu nhập khác/chi phí khác: Là các khoản ngoài hoạt động kinh doanh chính như thanh lý tài sản cố định, bồi thường bảo hiểm, lãi từ đầu tư bất động sản…

Quá trình xác định kết quả hoạt động kinh doanh đòi hỏi phải tổng hợp đầy đủ các chứng từ hợp lệ và phản ánh trung thực, khách quan các khoản thu – chi trong kỳ.

Các bước xác định kết quả hoạt động kinh doanh

Để xác định chính xác kết quả hoạt động kinh doanh trong một kỳ kế toán, doanh nghiệp cần thực hiện quy trình gồm 5 bước sau. Mỗi bước không chỉ yêu cầu sự chính xác về mặt số liệu mà còn đòi hỏi việc tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc kế toán hiện hành.

Bước 1: Tổng hợp và phân tích doanh thu

Trước hết, doanh nghiệp cần thu thập toàn bộ hóa đơn, chứng từ liên quan đến các hoạt động bán hàng và cung cấp dịch vụ trong kỳ. Tổng doanh thu thu được từ các hoạt động này gọi là doanh thu gộp. Tiếp theo, tiến hành loại trừ các khoản điều chỉnh như chiết khấu thương mại, hàng bán bị trả lại và giảm giá hàng bán để xác định doanh thu thuần. Đây là chỉ tiêu phản ánh chính xác nhất giá trị thực tế doanh nghiệp thu về từ hoạt động kinh doanh chính.

Bước 2: Tính toán giá vốn hàng bán

Giá vốn hàng bán là một yếu tố trọng yếu ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận. Việc tính toán giá vốn phụ thuộc vào phương pháp hạch toán hàng tồn kho mà doanh nghiệp đang áp dụng, chẳng hạn như phương pháp nhập trước – xuất trước (FIFO), bình quân gia quyền hoặc phương pháp đích danh. Doanh nghiệp cần căn cứ vào phiếu xuất kho, hóa đơn mua hàng, bảng phân bổ chi phí nguyên vật liệu và chi phí sản xuất để xác định giá vốn hàng bán một cách chính xác, đảm bảo phù hợp với chuẩn mực kế toán.

Bước 3: Tập hợp chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp

Trong bước này, doanh nghiệp cần thống kê và phân loại các khoản chi phí phát sinh trong kỳ thành hai nhóm chính:

• Chi phí bán hàng: Bao gồm chi phí vận chuyển, chi phí quảng cáo, hoa hồng cho nhân viên kinh doanh, tiền lương nhân viên bán hàng, chi phí bảo hành, đóng gói…

• Chi phí quản lý doanh nghiệp: Bao gồm chi phí hành chính, tiền lương khối văn phòng, chi phí khấu hao tài sản cố định, điện nước, chi phí thuê văn phòng, bảo hiểm và các khoản chi phí quản lý khác.

Tất cả các khoản mục này phải được hạch toán rõ ràng, có chứng từ đầy đủ, đảm bảo tính minh bạch và hợp lệ khi kiểm toán hoặc thanh tra thuế.

Bước 4: Ghi nhận các khoản thu nhập và chi phí khác

Ngoài các hoạt động sản xuất, kinh doanh thông thường, doanh nghiệp cũng có thể phát sinh các khoản thu – chi ngoài hoạt động chính. Đây là phần được ghi nhận vào thu nhập khác và chi phí khác. Các khoản này có thể bao gồm:

• Thu nhập từ thanh lý, nhượng bán tài sản cố định

• Lãi hoặc lỗ do chênh lệch tỷ giá hối đoái

• Thu tiền phạt hợp đồng, bồi thường

• Chi phí xử lý hàng hư hỏng, mất mát

Việc ghi nhận chính xác các khoản thu nhập và chi phí này giúp phản ánh đầy đủ thực trạng tài chính của doanh nghiệp và tránh sai lệch khi lập báo cáo tài chính cuối năm.

Bước 5: Tính thuế thu nhập doanh nghiệp và xác định lợi nhuận sau thuế

Sau khi đã xác định được lợi nhuận trước thuế, doanh nghiệp cần tính toán số thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp. Tính đến thời điểm hiện tại, mức thuế suất phổ thông là 20% trên phần lợi nhuận tính thuế. Doanh nghiệp sẽ trừ số thuế này để xác định lợi nhuận sau thuế, là con số cuối cùng thể hiện kết quả hoạt động kinh doanh trong kỳ.

Lợi nhuận sau thuế là chỉ tiêu quan trọng nhất để đánh giá hiệu quả vận hành, khả năng sinh lời của doanh nghiệp và là cơ sở để chia lợi nhuận cho cổ đông, tái đầu tư hoặc trích lập các quỹ.

Xem thêm: Các khoản giảm trừ doanh thu và cách hạch toán chi tiết

Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả hoạt động kinh doanh

Việc xác định kết quả hoạt động kinh doanh có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm:

• Giá bán sản phẩm, dịch vụ: Tác động trực tiếp đến doanh thu.

• Chi phí đầu vào: Giá nguyên vật liệu, nhân công tăng sẽ làm giảm lợi nhuận.

• Tình hình thị trường và chính sách thuế: Thay đổi luật thuế, chính sách ưu đãi sẽ ảnh hưởng đến phần lợi nhuận cuối cùng.

• Hiệu quả quản lý doanh nghiệp: Doanh nghiệp quản lý tốt chi phí sẽ giữ được biên lợi nhuận cao hơn.

• Sự thay đổi tỷ giá hoặc lãi suất: Ảnh hưởng đến các khoản thu nhập tài chính.

Phân tích kết quả hoạt động kinh doanh

Sau khi xác định kết quả hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp cần phân tích kết quả đó theo chiều ngang (so sánh giữa các kỳ) và chiều dọc (tỷ trọng các chi phí so với doanh thu).

Một số chỉ số cần phân tích:

• Tỷ suất lợi nhuận gộp = (Lợi nhuận gộp / Doanh thu thuần) × 100%

• Tỷ suất lợi nhuận ròng = (Lợi nhuận sau thuế / Doanh thu thuần) × 100%

• Chi phí hoạt động / Doanh thu: Phản ánh khả năng kiểm soát chi phí

Việc phân tích kết quả giúp doanh nghiệp đánh giá đúng điểm mạnh, điểm yếu trong hoạt động kinh doanh, từ đó xây dựng kế hoạch tài chính phù hợp hơn cho các kỳ sau.

Kết luận

Xác định hoạt động kinh doanh không chỉ là một thao tác kế toán đơn thuần mà còn là công cụ quản trị vô cùng quan trọng giúp doanh nghiệp kiểm soát tài chính, đánh giá hiệu quả kinh doanh và định hướng phát triển bền vững. Để thực hiện tốt công việc này, kế toán viên cần nắm chắc quy trình ghi nhận doanh thu, tập hợp chi phí, xác định các khoản thu nhập khác và áp dụng đúng chuẩn mực kế toán hiện hành.

Với một hệ thống dữ liệu chính xác, doanh nghiệp không chỉ hoàn thành nghĩa vụ thuế đầy đủ mà còn có cơ sở vững chắc để phát triển trong dài hạn. Do đó, việc hiểu rõ và thực hiện tốt quy trình xác định hoạt động kinh doanh là nền tảng cho mọi chiến lược tài chính bền vững.